ماییم ونوای بینوایی...بسم الله اگرحریف مایی

در حالی که دانشمندان سیارات بسیاری را در اطراف ستارگان  دیگر پیدا کرده اند و در اندیشه انجام عملیات های دیگر برای بررسی هرچه بیشتر منظومه شمسی خودمان هستند، محققان به دنبال سیارات زمین مانندی هستند تا بتوانند راه هایی برای شناسایی انواع موجودات زنده احتمالی در هر نقطه ای از این هستی پیدا کنند.

حیات می تواند در مناطق سوزان، اسیدی و داغ خشکترین بیابان ها و یا در اعماق سرد و تاریک اقیانوس ها وجود داشته باشد. حتی می توان حیات را در نواحی یخ زده قطبی و یا در انباره های سمی نیز یافت.

کریس ایمپی (Chris Impey) از دانشگاه آریزونا می گوید: "حیات بر روی زمین در هر جایی که تصور کنید – و همچنین در هر جایی که تصورش را هم نمی کنید – پخش شده است."

وجود تعداد زیاد این موجودات زنده سرسخت و پرطاقت به این نکته اشاره دارد که حیات می تواند در اقلیم سرد و خشک مریخ، شرایط  اسیدی و یخبندان Europa (قمر مشتری)، و یا در نقاط بیشمار دیگری در آنسوی منظومه شمسی ما وجود داشته باشد.

در اینحا برخی از پرطاقت ترین و سرسخت ترین موجودات زنده زمینی که در شرایط سخت قادر به حیات هستند آورده شده است:

 مکان های داغ و سوزان:

استخرهای بخارهای داغ و منافذ هیدروترمال (hydrothermal) سوزان در ته دریاها یک زیستگاه امن و راحت برای موجودات گرمادوست ها یا ترموفیل ها (thermophiles) فراهم می کند. برخی از موجودات گرمادوست آنزیم هایی تولید می کنند که در حرارت های بالا پایدار می ماند.

حد بالای درجه حرارت قابل تحمل برای زیست 113 درجه سلیسیوس تشخیص داده شده و این درجه حرارت مربوط به یک باکتری به نام پیرولوبوس فورماری (Pyrolobus fumari) است. این باکتری در سال 1997 در درون یک حفره هیدروترمال در اقیانوس آرام کشف شد. تقریباً در 3650 متری زیر سطح.

دانشمندان می گویند این باکتری قادر است پس از طی دوره 10 ساعته در اتوکلاو ‍‌‍‌[1]  121 درجه سانتیگراد نیز زنده مانده و تکثیر کند. دانشمندان با بالابردن درجه حرارت تا 130 درجه سانتیگراد توانستند این باکتری را از بین ببرند. در ابتدا نام "نژاد 121" به آن داده شد و در واقع از همان خانواده پیرولوبوس فوماری است.

برخی دانشمندان می گویند احتمالاً منافذ هیدروترمال در جاهایی از مریخ و یا در اقیانوس زیر پوسته یخی Europa (قمر مشتری) وجود داشته باشد. از این رو به عنوان اهداف اولیه برای جستجوی حیات ماورای زمینی مناسب هستند.

مناطق کاملاً سرد:

اکثر نواحی قطبی یخ زده و تاریک ترین اعماق اقیانوس ها خانه ای امن برای تعداد کمی از موجودات زنده ای هستند که سرمادوستند.

بسیاری از آنها باکتری ها یا تک سلولی هایی به نام Archaea هستند اما برخی گلسنگ ها نیز به نام کریپتواندولیت ها (cryptoendoliths) به صورت کلنی بر روی صخره های منجمد قطب جنوب دیده شده اند.

موجودات زنده سرما دوست یا psychrophiles دارای یک غشای سلولی اختصاصی بوده که در درجه حرارت های انجمادی از بین نمی رود. همچنین بسیاری از آنها یک نوع پروتئین ضد انجماد تولید می کنند.

در مورد باکتریها این نکته شناخته شده است که در 12 -  درجه سانتیگراد هم رشد می کنند و در 20 – درجه سانتیگراد زنده می مانند. حتی در برخی از مطالعات به باکتری ای به نام Colwellia psychrerythraea نژاد 34H اشاره شده که قادر است در  196 -  درجه سانتیگراد (دمای نیتروژن مایع) مقاومت کند.

به گفته کریس مک کی (Chris McKay) یکی از دانشمندان ناسا که درباره حیات در نواحی سرد و خشک مطالعه می کند: "تحقیق بر روی موجودات سرمادوست زمین به طور ویژه ای ارزشمند است چراکه تمام مکانهای موجود در منظومه شمسی که ممکن است ضامن حیات باشند – نظیر مریخ و Europa – اماکن سرد و یخ زده هستند."

تصویر بالن شکل سمت چپ- بالا یک گونه از نژاد 121 است؛ باکتری ای که در درجه حرارت 130 درجه سانتیگراد زنده می ماند. (خط مقیاس برابر یک میکرون). اعتبار تصویر: Derek Lovley/UMass Amherst

نمکزارها:

دریای مرده (Dead Sea) بر خلاف نامش حیات را در خود جای داده است. این دریا شورترین آب کره زمین را داراست اما تعداد اندکی باکتری در آن زندگی می کنند. درون آبی که 8 مرتبه از آب اقیانوس شورتر است.

دانشمندان  در حال مطالعه یکی از آنها به نام هالوآرکولو ماریس مورتی (Haloarcula marismortui) هستند. آنها کشف کرده اند که این باکتری دارای یک پروتئین اختصاصی است که از آن در برابر اثرات سوء نمک حفاظت می کند.

دانشمندان تئوری ای ارائه داده اند که می گوید هر باکتری زنده بر روی مریخ باید شبیه باکتری های نمک دوست (Halophile) زمینی باشد.

با توجه به نتایج اخیر به دست آمده از مریخ نورد آپورچونیتی (Opportunity) ، که رسوبات سولفات منزیم را یافته است (و احتمالاً این رسوبات توسط آب شور بر جای مانده است) برخی دانشمندان به این نتیجه رسیند که محیط مریخ احتمالاً آنقدر شور بوده که قادر به حمایت از هیچ گونه حیات نبوده است.

برخی دیگر از دانشمندان از جمله مک کی بر این باورند که هنوز زود است که چنین نتیجه گیری شود. وی در گفتگو با نیوساینتیست (New Scientist) گفت: "احتمالاً بر روی  مریخ نواحی که اینقدر برای حیات مضر نباشد وجود دارد. همه محیط های مریخ نمی تواند این چنین شور باشد."

چشمه هاس اسیدی:

چشمه های داغ اسیدی ای که می تواند باعث خوردگی پوست و گوشت انشان شود مکان مناسبی برای رشد برخی موجودات زنده اسید دوست یا acidophiles به شمار می رود.

اکثریت اسید دوست ها باکتری هایی از جنس پیکروفیلوس (Picrophilus) هستند. این باکتری ها در pH برابر 7/0 به خوبی رشد کرده و می توانند در pH برابر صفر به آرامی رشد کنند. هم مریخ و هم Europa و ابرهای زهره (Venus) محیط های اسیدی هستند؛ باکتری های اسید دوست زمینی دانشمندان را به این فکر واداشته تا به دنبال حیات، تمام  نقاط این اماکن را مورد بررسی قرار دهند.

بنا به گفته دانشمندانی که تظاهرات طیفی نور منعکس شده از یخ های Europa را مطالعه می کنند، سطح یخی Europa مخلوطی از پراکسید هیدروژن و اسیدهای قوی است که pH برابر صفر را موجب می شود. اگر اسید موجود در سطح از اقیانوس زیری منشاء گرفته باشد وجود حیات در این اقیانوس قابل تصور است.

 ‌[1]: اتوکلاو دستگاهی است که به کمک آن تجهیزات پزشکی را به صورت مرطوب با درجه حرارت 121 درجه سانتیگراد و فشار 15 پوند استریل می کنند.

منبع :سایت نجوم ایران